Stres – Czym jest, co powoduje ?
Stres – sprawca zła i chorób w XXI wieku. Każdemu z nas kojarzy się inaczej, większość z nas postrzega stres raczej negatywnie. Czym jest sam stres i dlaczego jest tak istotny w obecnym czasie? Zapraszam do lektury.
Układ nagrody
Człowiek jest jednością psychogenną. Oznacza to, że poza szeregiem biologicznych procesów, które nami sterują, sterują nami także procesy psychologiczne. Jedno nie wyklucza drugiego, np. radości i przyjemności towarzyszy wydzielanie endorfin (hormonu szczęścia) i dopaminy. W wyniku ewolucji wykształcił się u nas mechanizm nazywany „dopaminową hipotezą powstawania uzależnienia” czy też „układem nagrody”. Po zaspokojeniu głodu, pragnienia czy akcie seksualnym dochodzi do wydzielania dopaminy, natomiast w ciele odczuwamy satysfakcję. Czynności te są przyjemne i takie mają być, żeby człowiek chciał je powtarzać i tym samym zadbał o przekazanie genów i przetrwał.
Na część mechanizmów jesteśmy w stanie wpłynąć, jednak większości nie jesteśmy świadomi. Psychika, ciało i środowisko są nierozerwalnym elementem, który wpływa na dobrostan człowieka. To, co myślimy i czujemy, ma wpływa na poziomie biologicznym, w jaki sposób reaguje nasz organizm. Dzięki tej wiedzy możemy świadomie przyglądać się sobie, emocjom, które towarzyszą nam w danej sytuacji oraz możemy dostrzec zależność, dlaczego tak się dzieje.
Czym jest stres?
Stres jest reakcją fizjologiczną, która powstaje w wyniku zadziałania bodźca stresogennego. Pojawia się najczęściej w ważnych sytuacjach, które wymagają mobilizacji organizmu, żeby móc sobie poradzić z problemem. Ciało mobilizuje się „do walki” z „bodźcem” poprzez zwiększenie uderzeń serca na minutę, poprawiając ukrwienie mózgu i kończyn dolnych (kiedyś przydałoby się do ucieczki przed drapieżnikiem albo walki z innym plemieniem). Przyspiesza oddech, wydzielane są hormony steroidowe takie jak kortyzol czy kortykosteron.
Początkowo wzmagana jest także odporność organizmu, żeby móc poradzić sobie ze stresorem. Reakcje te są fizjologiczne i pożądane na daną chwilę. Problem pojawia się wtedy, gdy „stresor” wyzwala w ciele przewlekłą reakcję stresową. Długotrwałe doświadczane stresu może pogorszyć funkcjonowanie poszczególnych narządów a nawet doprowadzić do chorób wynikających z przewlekłego stresu.
Choroby na tle stresowym to na przykład: choroby skóry, zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, choroby układu sercowo-naczyniowego oraz pokarmowego, a nawet nowotwory.
Według literatury praca wykonywana pod presją czasu przewlekły hałas czy klęski życiowe powodują podniesienie ciśnienia tętniczego krwi, pogorszenie działania układu sercowo-naczyniowego co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca.
W jednym badaniu zespół badawczy przeprowadził eksperyment, gdzie badani mieli wykonywaną spirometrię w różnych porach dnia. Badanie spirometryczne pokazuje funkcjonowanie układu oddechowego. W eksperymencie na podstawie spirometrii widać było istotny związek między poziomem odczuwanego stresu w ciągu dnia a zwężeniem światła oskrzeli. Można wyciągnąć wniosek z tego badania – stres istotnie wpływa na pogorszenie przebiegu astmy.
Czy możemy wyeliminować stres?
Stres w obecnych czasach jest czymś stałym w naszym życiu i nie jesteśmy w stanie go wyeliminować. Jesteśmy w stanie nauczyć się funkcjonować w stresujących sytuacjach. Jednym ze sposobów jest farmakoterapia. Wykorzystuje się tutaj masę różnych leków m.in. leki nasenne, uspokajające, przeciwlękowe. Takie leki może (i powinien) przepisać psychiatra i podczas farmakoterapii należy być pod jego kontrolą. Warto sobie zadać pytanie: “Czy leki faktyczne leczą, czy eliminują objaw? Czy przyjmowanie leków uspokajających nie jest obarczone ryzykiem potencjalnego uzależnienia, a także powierzchownego traktowania problemów, będących przyczyną napięcia nerwowego?” (Kalkowski, 2021).
W kolejnym artykule poruszymy temat niefarmakologicznego radzenia sobie ze stresem. Trzymajcie się zdrowo!
Inspiracje:
Kalkowski K. Wpływ umysłu na zdrowie i ciało, czyli psychosomatyka i radzenie sobie ze stresem. Tutoring Gedanensis 6(1)/2021 (5-12)
